Vinte anos de atraso

Parece que foi a Napoleón a quen lle preguntaron a que idade había que empezar a educar os fillos. Vinte anos antes educando os seus pais, contestou. En tantas ocasións, laiando da nosa situación presente, perdemos de vista de onde veñen as causas que a provocaron. As cousas case nunca son como son por azar: detrás adoita haber unha vontade persistente para que se dean así. Cando se comparan, por exemplo, as realidades sociopolíticas das tres nacionalidades históricas do estado español (Galicia, Euskadi e Cataluña), polo xeral xustifícanse as diferenzas a partir duns contextos económicos moito máis favorables para as dúas últimas. Esquécese, ás veces, que cada unha leva décadas apostando por unha determinada forma de traballar, e o que hoxe se ve non é máis que o resultado (mellor ou peor) dese impulso.

Isto quere dicir que Galicia podería estar mellor? Xaora que podería. Cando Galicia perde cartos porque deixa de gastar centos de millóns de euros de fondos europeos, Irlanda invísteos en creación de empresas e novas tecnoloxías. Cando non se está a facer unha política forestal axeitada para o territorio, no caos xorden grandes empresas de celulosa que enchen o país de eucaliptos aproveitando a permisividade. Cando se evita limpar as rías, non só se está a ir en contra do medio ambiente, senón que tamén se deixa de crear riqueza e postos de traballo. E cando non se están modernizando de forma axeitada as estruturas administrativas, educativas, sanitarias ou sociais, outro tanto do mesmo. Si, cambiar parece fácil, pero é imposible mudar o  feito no pasado e resulta moi difícil convencer aos que o fixeron para que redirixan o rumbo.

Cando a resistencia ao cambio se converte na norma, sexa por medo a algo peor, sexa por simple descoñecemento, as consecuencias poden resultar catastróficas: os nosos fillos formados emigran para poder traballar, coma xa o fixeran os seus avós; as empresas de fóra ocupan o sitio que lles correspondería ás autóctonas e xeran riqueza noutros lugares co noso patrimonio; un envellecemento brutal da poboación que parece non ter solución; gran dificultade para ofrecer uns servizos sociais ao nivel do século XXI, que implica unha merca nos dereitos fundamentais da cidadanía; e políticos que predican o que logo non son quen de cumprir. Afeitos a non ver máis aló do día a día, evitan aprender a adaptarse e repiten unha e outra vez os mesmos pasos porque non entenden que o cambio poida levar a algo mellor.

En certas situacións, diríase que estamos a replicar o que xa fixemos en 1997 e logo aínda nos preguntamos por que os demais van por diante! Poida que sexa porque aprenderon a detectar axiña os novos contextos cambiantes e apuraron a adaptarse a eles, a xestionar o cambio, como fixera o ratiño protagonista do libro de Spencer Johnson Quen levou o meu queixo? O autor descríbemos, a través dunha parábola, os beneficios dos cambios desde o punto de vista de dous ratos atrapados nun labirinto, que podemos trasladar á nosa vida e traballo para saír adiante con éxito.